Muziek hoort bij mensen. Al in de oertijd maakten onze voorgangers instrumenten en bespeelden die. Een pasgeborene uit zich via zijn stem. Muziek is meer dan entertainment alleen, het is ook een behoefte aan troost en expressie. Twee musici in gesprek over de kracht van hun vak voor henzelf, voor de samenleving en voor het onderwijs.  

Eva: “Muziek heeft mijn leven veranderd. Ik kom uit een chaotisch gezin en muziek was voor mij rust, zuiverheid. Hoewel mijn ouders weinig geld hadden, heb ik muziek- en zangles kunnen volgen bij Caren van Oijen. Toen zij naar het buitenland vertrok kreeg ik van haar een harpje. Ik studeerde aan de conservatoria van Arnhem, Parijs en Den Haag en leef een vol leven in de muziek. Ik ben niet speciaal verliefd op de harp, ik koos voor muziek, voor harmonie en samenspel. In muziek kan ik zijn wie ik ben.”  

Dirk: “Mijn liefde voor de muziek is ontstaan toen ik de fanfare voorbij zag lopen. Vooral de trompet vond ik heel mooi. Anderhalf jaar lang heb ik in fanfare outfit geplaybackt bij het orkest. Niemand had het in de gaten. Pas later toen ik les kreeg van Saskia Laroo, leerde ik echt spelen. Ik ontdekte de jazz, een hele nieuwe wereld van samenspelen en improviseren. Ik heb de vooropleiding van het conservatorium gedaan, maar ben uiteindelijk archeologie gaan studeren. Door de week groef ik in stilte naar oude schatten, in het weekend stortte ik me in het nachtleven en speelde ik met De Dijk op de grootste podia. Pas later heb ik gekozen voor de muziek en ben conservatorium gaan doen. Voor mij is muziek een ruimte om te experimenteren, te zoeken, nieuwe geluiden te ontdekken met collega’s. Het is ook een mooi ambacht, waar veel tijd, frustratie en geluk in zit. De mooiste momenten in muziek beleef ik als de tijd even stilstaat, als je gezamenlijk of alleen muziek maakt.” 

De waarde van muziek 

Eva: “Als je met aandacht muziek maakt dan doet dat iets met je. Je geeft via de compositie vorm aan je eigen voorstellingsvermogen en emotionele toestand. Muziek kan ook mensen bij elkaar brengen en je helpen contact met anderen te maken. Muziek is laagdrempelig, maar heeft tegelijkertijd een potentieel aan onbegrensde mogelijkheden. Zowel in het luisteren als in het maken van muziek kun je als mens zo’n enorme ontwikkeling doormaken. Maar dat vraagt wel oefenen, doorzetten en grenzen verleggen. In muziek kom je steeds jezelf tegen omdat je iets motorisch nog niet kunt, je de ideeën van de componist nog niet kunt uitvoeren of de juiste interpretatie van de compositie nog niet gevonden hebt.”  

Dirk: “Het is een soort onderzoek naar jezelf. Eerst leer je de techniek om drie noten te spelen. Als dat lukt ben je blij, maar onmiddellijk besef je ook: die noten zijn nog niets. Ze moeten ergens in passen, in een liedje, een samenspel of een verhaal. Ze hebben waarde nodig. Je leert diverse composities kennen met die drie noten en verkent de waarden die anderen eraan gegeven hebben. Je hoort ze, die drie noten en denkt na hoe die ander erin slaagt om ze zo te laten klinken. Je imiteert, oefent en probeert. En dan uiteindelijk vind je uit hoe jij die noten wilt spelen, wat de waarde is die jij er zelf aan wilt geven. Dan maak je die drie noten uniek, gemeend.” 

Eva: “Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de waarde van muziek. We weten dat muziek de cognitieve, emotionele, sociale en motorische ontwikkeling bevordert en dat het de fantasie prikkelt. Maar wat heel weinig wordt benoemd is dat muziek zo toegankelijk is. Iedereen doet iets met muziek. De ene luistert, de andere zingt, weer een ander speelt een instrument of is gefascineerd door geluiden. Je ziet ook steeds meer schrijvers die hun gedichten of teksten op muziek zetten. Als we een film kijken is daar ook muziek bij. Muziek is overal.” 

Dirk: “En dat potentieel wordt elke dag weer rijker. Er ontstaan voortdurend nieuwe muziekstromingen en muzikale vormen en die ontwikkelen zich allemaal in allerlei richtingen. Neem bijvoorbeeld de Jazz, die een underground stroming is geweest, geboren uit noodzaak voor mensen om zich te uiten. Doordat Jazz mainstream werd en geïnstitutionaliseerd is, is het nu niet meer bereikbaar voor iedereen. Jazzeducatie in de Verenigde Staten is alleen beschikbaar voor leerlingen die ouders hebben die het kunnen betalen. Een ander voorbeeld is de hiphop die op straat ontstond en nu geïntegreerd wordt in het officiële muziekonderwijs. Muziek laat zich niet reguleren en inblikken. Het ontwikkelt zich steeds verder.” 

Een reusachtig probleem 

Eva: “Maar ik zie ook een reusachtig probleem. Corona, maar ook subsidiestops op cultuurmakers en bezuinigingen op cultuuronderwijs hebben een gat geslagen. Muziekles is duur en voor de meeste gezinnen niet meer te betalen. Niet alle ouders weten dat ze vanuit bijvoorbeeld vanuit het Jeugdfonds voor Sport en Cultuur financiële steun kunnen krijgen of ze schamen zich om die steun te vragen. Eerst dacht ik: kunst heeft het altijd moeilijk gehad. We komen er weer bovenop. Maar er zijn steeds minder jonge Nederlandse musici en muziekdocenten, die van Nederlandse conservatoria afstuderen en het beroepsleven in kunnen stromen.” 

Dirk: “De kloof wordt groter en groter. Scholen kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Door muziek aan te bieden op school komt het bij alle leerlingen terecht, niet alleen degenen die het van huis uit meekrijgen.” 

Eva: “Zeker. Maar dan wel door de inzet van een vakleerkracht. Want we kunnen van leerkrachten op basisscholen niet vragen om muziek er ook nog bij te nemen. Ze hebben het al veel te druk. En juist een vakleerkracht kan muziek op een laagdrempelige manier brengen en kinderen inspireren om te reiken naar die hogere niveaus. Zij kunnen het leerproces begeleiden en bij nieuwe potentiële muzikanten meesterschap ontwikkelen.” 

‘Speel wat je hoort, niet wat er al in je vingers zit’ – Miles Davis